काठमाडौँको ट्राफिक समस्या र समाधान

पुष १०, २०८१

काठमाडौँ उपत्यकाको ट्राफिक समस्या अहिले नेपालमा सबैभन्दा गम्भीर र बहसको विषय बनेको छ। सानो भूगोल, उच्च जनघनत्व, र अव्यवस्थित सहरीकरणले यहाँको यातायात व्यवस्थापनलाई थप चुनौतीपूर्ण बनाएको छ। सडकहरूको कमजोर अवस्था, ट्राफिक सङ्केत र संरचनाको अभाव, सार्वजनिक यातायातको अव्यवस्था, र नियम उल्लङ्घन जस्ता समस्या यहाँका प्रमुख चुनौती बनेका छन्। यस्तो अवस्थामा, दिगो समाधानका लागि योजनाबद्ध र व्यावहारिक कदमहरू चाल्न अत्यन्तै आवश्यक छ। समस्याहरू समाधान गर्न इतिहासको अनुभव, वर्तमानको यथार्थ, र भविष्यका सम्भावनाहरूको समग्र विश्लेषण आवश्यक छ।

नेपालको सडक यातायातको इतिहास

नेपालमा सडक यातायातको इतिहास राजा महेन्द्रको शासनकालदेखि आधुनिक चरणमा प्रवेश गरेको हो। काठमाडौँ-त्रिभुवन राजपथ, अरनिको राजमार्ग, र पोखरा राजमार्गजस्ता प्रमुख सडकहरूले नेपालमा यातायातको नयाँ युग ल्याए। वातावरणमैत्री यातायात प्रणालीको रूपमा ट्रली बस र रोपवे जस्ता परियोजनाहरू सुरु गरिए, जसले सामान ढुवानी र सस्तो यात्राका लागि ठुलो योगदान पुर्‍यायो। तर, यी परियोजनाहरूलाई समयसापेक्ष मर्मत र आधुनिकीकरण गर्न नसक्दा बन्द गरियो, जुन एक निन्दनीय कदम थियो। यी परियोजनाहरूलाई विस्तार र पुनः स्थापना गर्न सकिने सम्भावना अझै जीवित छ, जुन दीर्घकालीन रूपमा सस्तो, वातावरणमैत्री, र व्यावहारिक समाधान हुन सक्छ।

काठमाडौँको वर्तमान ट्राफिक समस्या

१. सडकको कमजोर अवस्था

काठमाडौँका सडकहरू साँघुरा छन्, र गुणस्तरहीन सामग्रीले ती सडक छिट्टै बिग्रने गरेका छन्। वर्षा याममा खाल्डाखुल्डी र जलमग्न हुने तथा सुख्खा याममा धुलाम्य हुने समस्याले यातायात थप असहज बनेको छ। विभिन्न पूर्वाधार निर्माणका लागि बारम्बार सडक खन्नुपर्ने अवस्थाले यातायात व्यवस्थापनमा थप चुनौती थपेको छ।

२. ट्राफिक सङ्केतको अभाव

काठमाडौँका मुख्य चोक र सडकमा ट्राफिक सङ्केतहरूको अभावले सवारी साधनको प्रवाह अव्यवस्थित बनाएको छ। यो अभावले दुर्घटनाको जोखिम बढाएको र ट्राफिक व्यवस्थापनलाई कमजोर बनाएको छ। डिजिटल ट्राफिक सङ्केत राखेर सवारी साधनलाई मार्गदर्शन गर्न सकिन्छ।

३. साइकल लेन र पैदल यात्रु मार्गको अभाव

पैदल यात्रु र साइकल यात्रीका लागि सुरक्षित लेनको अभाव छ। उनीहरू गाडीको लेनमा यात्रा गर्न बाध्य छन्, जसले दुर्घटनाको सम्भावना बढाएको छ। सुरक्षित साइकल लेन र पैदल मार्ग निर्माणले यी समस्यालाई समाधान गर्न सकिन्छ।

४. सडक बत्तीको समस्या

रातको समयमा सहरका अधिकांश सडकहरू अँध्यारो हुन्छन्। सडक बत्तीहरूको अभावले यात्रुलाई असुरक्षित महसुस गराएको छ। सुरक्षित यात्रा सुनिश्चित गर्न सडक बत्तीहरूको व्यवस्थित व्यवस्था गर्न आवश्यक छ।

५. सार्वजनिक यातायातको अव्यवस्था

उपत्यकामा सार्वजनिक यातायात निजी क्षेत्रद्वारा सञ्चालित भएकाले महँगो र अव्यवस्थित छ। ठुला बसको अभाव, छोटा सवारी साधनको अत्यधिक प्रयोग, र पकेट पार्किङको अभावले समस्या झन् गम्भीर बनाएको छ।

६. ट्राफिक नियम उल्लङ्घन

स्वचालित प्रविधिको अभावले ट्राफिक नियम उल्लङ्घनलाई नियन्त्रण गर्न कठिन बनाएको छ। ट्राफिक प्रहरीको सीमित स्रोतले नियम उल्लङ्घन गर्नेहरूलाई नियन्त्रण गर्न सकिरहेको छैन।

७. पार्किङ समस्या

सडक किनारमा जथाभाबी पार्किङले सवारी साधनहरूको प्रवाहमा बाधा पुर्‍याएको छ। व्यवस्थित बहुतले पार्किङ भवनहरूको निर्माण जरुरी छ।

८. मुख्य चोकमा ट्राफिक जाम

नयाँ बानेश्वर, कोटेश्वर, चाबहिल, बल्खु, थापाथली, रत्नपार्क, त्रिपुरेश्वर, र लगनखेलमा ट्राफिक जाम समस्या निकै गम्भीर छ। क्रस ओभर पुलको निर्माणले जामलाई कम गर्न सकिन्छ।

९. U-turn को अव्यवस्था

सडकमा जथाभाबी U-turn गर्ने प्रवृत्तिले ट्राफिक व्यवस्थापनलाई झन् जटिल बनाएको छ। निश्चित दूरीमा मात्र U-turn दिने संरचना बनाउनु जरुरी छ।

स्मार्ट ट्राफिक प्रविधिको प्रयोग

स्मार्ट ट्राफिक प्रविधिको प्रयोगले काठमाडौँ उपत्यकाको ट्राफिक व्यवस्थापनलाई सहज र प्रभावकारी बनाउन सकिन्छ। सवारी चापको आधारमा स्वचालित रूपमा सञ्चालन हुने स्मार्ट ट्राफिक लाइटले मुख्य चोकहरूमा हुने ट्राफिक जामलाई व्यवस्थापन गर्न मद्दत गर्दछ। यसका साथै, रडार प्रणाली जडान गरेर सवारी साधनको गति र ट्राफिक नियम उल्लङ्घन गर्नेहरूको ट्र्याकिङ गर्न सकिन्छ। यो प्रणालीले सवारी साधनको अनुशासन कायम राख्न मद्दत गर्छ। थप रूपमा, डिजिटल नम्बर प्लेटको व्यवस्था अनिवार्य गर्दै प्रत्येक सवारीलाई ट्र्याक गर्न र जरिवाना प्रणालीलाई स्वचालित बनाउन सम्भव छ। यसले नियम उल्लङ्घन रोक्न मात्र होइन, ट्राफिक व्यवस्थापनलाई पारदर्शी र डिजिटल बनाउन योगदान पुर्‍याउँछ।

सार्वजनिक यातायात सुधार र ट्रली बसको विस्तार

काठमाडौँको सार्वजनिक यातायातलाई निजी क्षेत्रको नियन्त्रणबाट हटाएर नगरपालिकाको जिम्मेवारीमा दिनुपर्छ। ठुला र उच्च क्षमताका सिटी बस सञ्चालन गर्नुपर्छ। पुरानो ट्रली बसलाई पुनः स्थापना गरी यसलाई उपत्यकाका प्रमुख मार्गहरूमा पुनः सञ्चालन गर्न सकिन्छ। विद्युतीय बस सेवा थप गरी यसलाई देशभर विस्तार गर्नुपर्छ। यो उपायले निजी सवारी साधनको प्रयोग कम गर्दै पेट्रोलियममा निर्भरता घटाउनेछ।

सवारी चालकको तालीम सुधार

सरकारले अत्याधुनिक Government Driving Institute स्थापना गरी सवारी चालकलाई गहन सैद्धान्तिक र व्यवहारिक तालीम दिनुपर्छ। यस्तो संस्थाले चालकहरूलाई ट्राफिक नियम, सवारी सञ्चालनका आधारभूत सिद्धान्त, आकस्मिक परिस्थितिमा सवारी नियन्त्रण गर्ने सीप, र इन्धनको प्रभावकारी उपयोगबारे विस्तृत प्रशिक्षण प्रदान गर्नेछ। लाइसेन्स प्रक्रिया पूर्ण रूपमा पारदर्शी बनाउन, झारो टार्ने परीक्षाहरू हटाउँदै गहन लिखित परीक्षा र व्यवहारिक परीक्षणलाई अनिवार्य गर्नुपर्छ। सडकमा लेन परिवर्तन, पार्किङ, र U-turn गर्ने जस्ता सीपहरूको अभ्यासलाई अनिवार्य गरिनुपर्छ।

समाधान कार्यान्वयनको समय सीमा

समाधान कार्यान्वयनका लागि चरणबद्ध योजना अपनाउनु आवश्यक छ। पहिलो चरणमा, स्मार्ट ट्राफिक लाइट, रडार प्रणाली, र डिजिटल नम्बर प्लेटको स्थापना १-२ वर्षभित्र सम्पन्न गर्नुपर्छ। यी उपायहरूले ट्राफिक व्यवस्थापनलाई प्रभावकारी र अनुशासित बनाउन मद्दत पुर्‍याउनेछन्। दोस्रो चरणमा, ३-५ वर्षको अवधिमा प्रमुख चोकहरूमा पार्किङ भवनहरूको निर्माण, क्रस ओभर पुलको निर्माण, र सडक विस्तार जस्ता भौतिक संरचनात्मक सुधार गरिनुपर्छ। यी संरचनाहरूले ट्राफिकको चाप कम गर्दै यात्रुहरूको समय र सवारी साधनको इन्धनको बचत गर्न सहयोग पुर्‍याउनेछन्। तेस्रो चरणमा, ५-७ वर्षभित्र सार्वजनिक बस सेवाको सुधार र पुरानो ट्रली बसलाई पुनः सञ्चालनमा ल्याउनु अत्यन्त जरुरी छ। विद्युतीय बस सेवा थप गरी यसलाई देशभर विस्तार गर्दा काठमाडौँ उपत्यकाको मात्रै होइन, राष्ट्रिय स्तरको यातायात व्यवस्थापनलाई सुधार गर्न सम्भव हुनेछ।

अन्तमा

काठमाडौँको ट्राफिक समस्या समाधान गर्न दीर्घकालीन योजना, प्रभावकारी क्रियान्वयन, र स्मार्ट प्रविधिको प्रयोग अपरिहार्य छ। मेट्रो रेल र मोनो रेलजस्ता महँगा परियोजनाभन्दा सस्तो, व्यावहारिक, र वातावरणमैत्री उपायहरूमा लगानी गर्नु उचित हुनेछ। सार्वजनिक बस सेवा सुधार, ट्रली बसको आधुनिकीकरण सहित पुनः संचालन र विस्तार, र स्मार्ट ट्राफिक प्रविधिको उपयोगले मात्र काठमाडौँको यातायात व्यवस्थापनलाई प्रभावकारी बनाउँदै दिगो समाधान दिन सक्छ।

दिपक उप्रेती – हाल दोहा कतार

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Scroll to Top